Gaziantep’in Nizip ilçesinde bulunan ve türüne az rastlanır güzellikleri bizlere sunan Zeugma mozaik müzesini gezmek için yolunuzun Gaziantep’den geçmesini beklemeyin. En azından bir hafta sonunuzu burası için planlayıp gitmenizi ve bu müze dışından Gaziantep’in meşhur yemekleri ve tatlılarını yiyip harika bir hafta sonu geçireceğinizi garanti ederek sizlere bu yazıda nelerden bahsedeceğimi açıklayayım. Müzede yer alan mozaik fotoğraflarını paylaşacağım ve sadece “Çingene Kızı” ile ilgili hikayeyi anlatıp diğer mozaikler ile ilgili size iki adet link paylaşacağım ve buradan tüm mozaiklerle ilgili hikayeleri okuyabileceksiniz.
Müzeye ilk girdiğinizde müzeye de adını veren “Zeugma” aklınıza geliyor ama Zeugma’nın hikayesinden önce sizlere birazcık müzeden bahsetmek istiyorum. 30 bin metrekarelik kullanım alanıyla dünyanın en büyük müzeleri arasında sayılan Zeugma Mozaik Müzesi, üç büyük bölümden oluşmaktadır. Ana binada Zeugma’da bulunmuş olan mozaikler, diğer binada ise Geç Antik Döneme ait kilise mozaikleri ve üçüncü binada ise ofisler ve konferans salonları yer almaktadır. Geç dönem Kilise müzesinde toplamda 19 mozaik vardır. Ana binada Zeugma antik kentinden kurtarma kazılarında ele geçmiş toplam 51 adet mozaik vardır ve yaklaşık olarak 1000 metrekarelik alanı kapsamaktadır. Geldik hikayenin ana karakterini oluşturan Zeugma’ya yani nam-ı değer “Çingene Kızının” hikayesine.
Öncelikle karanlık özel bir oda da sergilenen bu mozaik, 1999 yılında bir vatandaşın gösterdiği dere yatağında yapılan kazıda ortaya çıkmıştır. Hakkında kesin bir bilgi yoktur. Çingene Kızı mozaiğine resmedilen kişinin cinsiyeti de tartışma konusu olmuştur. Bu figürün ”Yer Tanrısı ve Tanrıların Anası Gaia” olduğuna dair görüşlerin yanı sıra Büyük İskender olduğunu iddia edenler de bulunmaktadır. İnanılmaz canlı renkler içeren ve paha biçilmez bir değere sahip mozaikteki insan figürü, gözlerindeki hüzün ve bakışlarındaki gizem ile anlam kazanmaktadır. ”Çingene Kızı”nın 1970’lerde Zeugma antik kentinde kaçakçılar tarafından açılan ve delik deşik edilen bir alanda olduğu 30 yıl kadar sonra ortaya çıkmıştır. Diğer figürleri kaldırdıkları belirlenen kaçakçıların onu görmemiş olmaları büyük bir şanstır. Zeugma Antik Kentindeki bir villada, yemek odasının 300 m2’lik taban kısmında yer almış olan mozaiğin bir çok yeri tahrip edilmiştir. Kazı çalışmaları sırasında deprem nedeniyle üzerine düşmüş sütunlar olduğu görülen ve sütunlardan biri kaldırıldığında ortaya çıkan mozaiğin üzerine su dökülmüş ve Çingene Kızı gülümseyerek belirmiştir. Kazı esnasında orada bulunan görevliler ve basın mensupları çıkan eserin başına büyük bir merakla toplanıp “Bu kim?” diye sormuş, fakat sorunun yanıtını bilmek mümkün olmamıştır. Çünkü bu tür mozaiklerin yanında genelde kim olduğu yazmasına karşın bu mozaikte yazı bulunmamıştır. Kazıya katılanlar ”Halka küpesi var, bağı var, saçlarında örgü var,” diyerek ”Çingene kızına benziyor!” tahmininde bulunmuş ve bu adı almıştır. Çingene Kızı mozaiğin tamamında, dirseği dizinde, avucu çenesine dayalı pozisyonda, bir kayanın veya taburenin üzerinde öne eğilmiş biçimde tasvir edildiği tahmin edilmektedir. Mozaikteki işçilik mükemmeldir ve taşlar gözaltındaki halkaların kavisine göre dizilmiştir. Bu nedenle usta biri tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır.
“Akratos, Mevsim Tanrıçası ve Satir” adlı eserlerle birlikte kurtarılan “Çingene Kızı” bir süre Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nde sergilendikten sonra 9 Eylül 2011 tarihinden itibaren Zeugma Mozaik Müzesi’nde taşınmıştır.
Meşhur Zeugma’nın hikayesi bundan ibaret. Müzeyi gezmek için şimdiden gezi listelerine ekleyenlere unutmadan bir hatırlatmada bulunayım; müzeyi gezerken bütün mozaiklere ait hikayeleri ücretli olarak temin edebileceğiniz iphone ve kulaklık ile dinlemek mümkün. Yaklaşık 1700 yıllık antik mozaikleri bizlere tekrar görme fırsatı veren tüm emeği geçen çalışanlara arkeogezgin ekibi olarak teşekkürü bir borç biliriz. Biz gerçekten büyülendik ve bir daha ki Zeugma müzesini ziyaretimize kadar yeni mozaiklerin gün yüzüne çıkacağını umarak sizeleri mozaik fotoğraflarıyla baş başa bırakıyorum.
Mozaiklerle ilgili Hikayelere Ulaşacağınız Linkler
http://zeugma.org.tr/hikayeler.aspx#features/3
http://www.zeugmaweb.com/zeugma/oyku.htm
