Denizli’nin Buldan ilçesi Yenicekent mahallesi ile Menderes nehri arasında yer alan Tripolis, Helenistik dönemde Phrygia, Karia ve Lydia bölgelerinin kesişim noktasında olan kent, Lydia bölgesi sınırları içerisinde ilk kez Apollonia ismi ile kurulmuş ve kısa bir dönem Antoniopolis olarak anılmıştır. M.Ö. 2.yüzyılda Seleukoslar ile Bergama krallığı arasında yapılan Magnesia savaşına kadar bağımsız şehirlerden biriydi. Savaşı Roma desteğiyle kazanan Bergama Krallığı bu yüzyıldan sonra bölge yönetimini kendi himayesine almıştır. Attolos’un ölümünden sonra vasiyeti üzerine, bölge M.Ö.1.yüzyılda Roma İmparatorluğuna bağlanmış ve kent en ihtişamlı çağını bu dönemde yaşamıştır. M.S. 2.yüzyıldan itibaren kentte yeni bir yapılaşma başlanmış, şehir kapıları, sütunlu caddeler, agora, stadyum, hamamlar, tiyatro ve meclis binası gibi yapılar yapılmıştır. M.S.17.yüzyıldan sonra seyyahlar tarafından sıkça ziyaret edilen şehir, kuruluş ve şehircilik anlayışı ile yörenin en zengin kentleri arasında yer almıştır. 1993 yılında başlayan kazı çalışmaları ise halen devam etmektedir.
Tripolis antik kentine kazı çalışmaları sonrasında ulaşılmış izlerden bir tanesi 8 odalı mozaikli evdir. Kentin hemen girişinde yer alan bu evin zemini renkli taşlarla döşenmiştir. Oldukça iyi durumda olan mozaikler koruma altına alındığı için yetkililerden izin aldığınız takdirde gözlemleyebiliyorsunuz. Roma dönemi dükkanlarının ve evlerinin duvarlarında serçe, keklik, güvercin, papağan gibi kuş figürleri ve leopar resimleri bulunmuş olması o zamanlarda bu tarz türlerin burada yaşadığının bir göstergesidir.
Kentin güneyinde doğu-batı yönünde uzanan sütunlu cadde, M.S.1.yüzyılda inşa edilmiştir. Cadde 450 metre uzunluğa ve 10 metre genişliğe sahiptir. Kuzeyinde yer alan sur duvarlarından dolayı caddenin genişliği 7 metreye kadar düşmektedir. Portiğin (Üstü örtülü, önü sütunlu açık galeri) batı kazısında çok renkli mozaikler bulunmuştur. Ancak mozaiğin küçük bir kısmı günümüze kadar ulaşabilmiş durumda. Caddenin doğu portiğinde 6 adet birbirine paralel mekan vardır. Mozaik zemin döşemesi ve dükkanlar sütunlu caddenin ikinci kullanım evresi olan Erken Bizans Döneminde inşa edilmiştir. Sütunlu cadde ile Hierapolis caddesinin kesişim noktasındaki mermer bir podyum üzerinde Nymphaeum (Çeşme) yer almaktadır. Roma dönemine ait olan nymphaeum, sütunlu caddenin doğusundaki su dağıtım merkezine oradan dinlendirme havuzuna gelerek buradan yine bir künk yardımıyla ortadaki ana havuza akmaktadır. Yapılan kazı çalışmalarında çeşme ortasında Orpheus’a ait heykel parçalarının bulunmasından dolayı Orpheus çeşmesi olarak isimlendirilmiştir. Sütunlu caddeyi dik kesen Hierapolis caddesinin genişliği ise, yaklaşık 11 metre olup sur duvarlarına varınca 9 metre kadar düşmektedir. M.S.4.yüzyılda yapılan düzenlemelerle caddeye, 4,5 metre aralıklarla mermer payeler konmuştur. Bir kısmı çıkarılarak Denizli Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir.
Erken Bizans dönemi kilisenin yapımına M.S.5.yüzyılda başlanmıştır ve M.S.10.yüzyıla kadar kullanılmıştır. Kuzey duvarında yer alan iki azizin betimlediği bir fresk bulunmaktadır. Diğer duvarlarında ise kırmızı boyayla yazılan Grekçe yazılar mevcuttur. Kilisenin yan tarafında bulunan kemerli yapı M.S. 4.yüzyılda yapıldığı tahmin edilmekle birlikte, 10 metre genişliğe ve 36 metre uzunluğuna sahiptir. 14 adet sütun, 20 kemer ve 88 çatı bloğu olan yapı günümüze kadar gelmiştir. Kemerli yapıda bir çok dükkanında olduğunu belirteyim.
Sütunlu caddenin kuzeyinde yer alan Agora (Çarşı) 6 metre genişliğinde ve 70 metre uzunluğundadır. Agorada 7 basamaklı bir platform mevcuttur, bu yapı Agoraya gelen ziyaretçilerin dinlenmesi için tasarlanıştır. Bu yapının Agora gibi M.S.4 yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir.
Tiyatro, Hamam, Philadelphia kapısı ve Sarnıçlar depremlerden çok hasar gördüğü için burada herhangi bir çalışma yapılmamış. Bu saydığım yapılar kısmen duvarları ya da otuma grupları ayakta kalabilmiş durumda. Tripolis’teki kazı çalışmaların daha çok Agora, caddeler ve Mozaikli evlerde yoğunlaştığını belirteyim. Kazı çalışmalarında çıkan yapılar bile buranın ne kadar stratejik bir konuma sahip olduğunu bizlere göstermektedir diyerek, sizleri Tripolis’in fotoğraflarıyla baş başa bırakıyorum.
